FunTESTic's FLY-site

Zelf zeep maken

Ik vind zelf zeep maken leuk om te doen én ik vind het fijn om een product te hebben waar niet van allerlei chemische toevoegingen in zitten. Bovendien kun je aan eigen zeep ook kruiden en/of etherische olieën toevoegen wat je gezondheid kan ondersteunen óf je kunt het zodanig samenstellen dat het helemaal naar je eigen zin ruikt.

Er zijn talloze sites die recepten voor zeep geven. Veel van deze sites geven ook gewoon goede recepten en ook goede beschrijvingen. Wat voegt mijn pagina daar aan toe? Misschien weinig. Ik vind echter altijd dat je uitlegt waarom dingen zo zijn, dus dat is misschien extra. Ik vind het ook belangrijk dat dingen zo worden als je verwacht... en dat is in mijn ervaring niet bij elk recept op internet zo. Zo maakte ik ooit een 'bodywash'. Het recept ging uit van een harde zeep die je vervolgens moest smelten en dan olie er aan toevoegen en water. Dat gaat dus niet zo optimaal werken. Dat bleef bij mij een waterige bende, ook toen ik er xantaangomma aan toevoegde bleef het 'natte kledder'. Je kunt je er mee wassen, maar je gebruikt daardoor tien keer zo veel (want waterig, dus loopt zo weg) en het wast gewoon niet zo lekker. Een spons bood wat soelaas... maar ik wilde gewoon de zeep die ik in gedachten had en dat was niet een waterig goedje...

Op deze pagina ga ik uitleggen hoe zeep te maken. En dan wel verschillende zepen. Men kan dan wel zeggen dat 'zeep, zeep is', maar inmiddels weet ik dat je zeep hebt én zeep en dat de ene de andere niet is, al hebben ze uiteindelijk wel hetzelfde resultaat: iets wordt schoon. Ik ga het hebben over:

Harde zeep
Zachte zeep
Vloeibare zeep

Harde zeep zijn gewoon harde stukken. Het is een prima product en je kunt het voor simpele producten ook goed gebruiken om een dunnere vloeibare zeep van te maken, zoals schoonmaakzeep of shampoo. Mijn ervaring is dat er vaak toch een wat waterig consistentie het resultaat is. De harde stukken zijn echter gemakkelijk op te slaan én lang houdbaar. Je kunt er vrij veel kanten mee op.
Zachte zeep is de zeep die veel mensen kennen als 'groene zeep'. De commerciële variant zit in een plastic kuipje. Het ruikt heel typerend en dat kan ook niet anders want het procedé levert, ook als je het zelf maakt, die typische geur op. Deze zachte zeep is ook het uitgangspunt van een goede vloeibare zeep. Al kun je deze ook maken van harde zeep. Ik vind de resultaten om vloeibare zeep uit 'zachte zeep' te maken consistenter dan de resultaten om deze uit 'harde zeep' te maken.

Wat weten over zeep

Zeep is simpelweg een schoonmaakmiddel dat een vetoplossende werking heeft. Er zijn ook natuurlijke middelen die deze werking hebben. Dit zijn plantjes die een stof bevatten die 'saponinen' heten. Wat afkomstig is van het woord 'sapo', dat zeep betekent. Sommige planten hebben zoveel van die saponinen dat ze ook daadwerkelijk als zeep worden gebruikt, denk aan 'zeepnoten' voor de was, maar ook zeepkruid én klimop. Van klimop kun je dus ook een afwasmiddel maken.

Maar goed, zeep dus. Zeep wordt gemaakt van vet. Dit vet wordt 'verloogd' met een loog tot zeep.
Om zeep te maken heb je dus vet nodig en loog. Dat kan dus alle vet zijn. Vroeger werd er ook bijvoorbeeld varkensvet gebruikt. Als loog kun je ook een geheel natuurlijk loog maken uit as. Nu gebruiken we als vet een olie. Voor loog is het handig om te weten wát voor zeep je wilt gaan maken. Voor harde zeep gebruik je Natriumhydroxide, ook wel Natronloog of NaOH genoemd. Voor zachte zeep gebruik je Kaliumhydroxide (KOH). Nu je dit weet, weet je ook waarom van een harde zeep een zachte zeep maken wel kán, maar niet optimaal is. Overigens is de loog die je uit as maakt ook Kaliumhydroxide en zal dus het meest geschikt zijn voor de zachtere zepen. Die loog vermeng je met water. Dat moet je voorzichtig doen, want een loog reageert met water. Dit wordt ERG warm als het het te snel mengt. Dat noemen ze een exotherme reactie. Jij als maker ervaart dit als het als borrelen van het water met zeer prikkende dampen en een glaasje/kommetje dat niet meer vast te houden is. Gooi je ineens te veel loog in het water dan heb je kans dat het schaaltje ook knapt door de hitte. Doe het dus voorzichtig mengen.

Als je loog met zeep vermengd, gaat het dus 'verzepen'. Als je zeep net hebt gemaakt dan ziet het er een beetje uit als dikke siroop. Dit mengsel wordt dan in een mal gegoten (vast) of in een grote pot (vloeibaar). In de volgende 24 uur zal het verzepingsproces plaatsvinden en wordt de zeep een pasta (zachte zeep) of een hard stuk (harde zeep). Dit verzepen kan ook worden versneld door het megel gedurende enkele uren tegen het kookpunt aan te houden (eerst ook veel roeren), daarna in een mal laten afkoelen. Harde zeep moet nadat deze uit de mal gehaald is (ik gebruik veelal een cakeblik en snij dan deze in plakken van een dikke centimeter), nog enkele weken (4 tot 6) uitharden. Tijdens deze weken verdampt het natronloog en blijft er een harde, milde en verzorgende zeep over.

Als vet kun je dus in theorie alle soorten olie gebruiken. Veel mensen gebruiken als basis olijfolie. Het geeft een zeer verzorgende, maar weinig schuimende zeep. Kokosolie geeft iets meer schuim, maar over het algemeen zullen eigengemaakte zepen - relatief tov commerciële zeep- zeer weinig schuimen. Dit omdat de chemische hulpstoffen die die veroorzaken niet in deze zepen zit. Ze zijn ook niet zo supergoed voor de huid trouwens, ook al geeft het een 'luxe gevoel'... Almetal kun je dus dierlijke of plantaardige vetten gebruiken, al zullen de meeste mensen tegenwoordig een plantaardige olie kiezen. Je kunt dus ook oliesoorten mengen of voor een olie kiezen met medicinale eigenschappen.

BIj de harde zepen kun je verder nog helemaal los met kruiden en kleipoeders om kleur en structuur aan te brengen, je kunt ze in bijzondere vormen gieten en er hele kunstwerkjes van maken en je kunt ook nog etherische olie toevoegen om (extra) medicinale of heilzame eigenschappen mee te geven. Bij vloeibare zeep kun je eigenlijk alleen etherische olie en/of geur- en/of kleurstof toevoegen.

Harde zeep

Er is hiervoor een 'zeepcalulator': http://zeep.vanderleden.com/calculator/ Je hebt iets 'overvet' nodig, om er voor te zorgen dat alle 'loog' wordt verbruikt in de chemische reactie. Mensenlijke huid en loog gaan niet zo goed samen (loog wordt ook gebruikt om leer te looien, dus ga maar na...).

INGREDIËNTEN
voor een cakeblik (voorbeelden):

Olijfzeep

700 gram olijfolie
242 gram water
89 gram natronloog (NaOH, natriumhydroxide)

Kokoszeep

700 gram kokoksolie
321 gram water
119 gram natronloog (NaOH, natriumhydroxide)

Je kunt aan beide recepten 20-40 druppels etherische olie aan toevoegen. (als je meer maakt natuurlijk meer en als je minder maakt natuurlijk minder)

Optioneel : kleurstoffen, kruidjes, bloemetjes etc.

Je kunt (een deel van) het water ook vervangen door een kruidenthee of koudwatermaceraat etc. Houdt er dan echter rekening mee dat je de temperatuur van de loog zo laag mogelijk houdt. De vraag is ook óf er uberhaubt nog medicinale eigenschappen na het 'logen' achterblijven... hier kan ik geen antwoord op geven.

GEREEDSCHAPPEN:

weegschaal
veiligheidbril
handschoenen
middelgrote pan
vuurvaste schaal
kookthermometer (ten minste 80 graden)
houten lepel
schone (thee)doek
plastic afdekfolie of 'beeswrap' (ik geef de voorkeur aan de laatste)
bakpapier met blikken cakeblik OF siliconen cakeblik (dan geen bakpapier nodig) - 25 cm
staafmixer of garde

WERKWIJZE:

Doe de bril op en de handschoenen aan. Meet je ingrediënten nauwkeurig af. Wees voorzichtig met de loog.
Voeg heel langzaam de loog toe aan het water. Doe dit bij voorkeur buiten, maar als dit niet kan; ga dan onder de afzuigkap staan en adem de dampen niet in.

Zoals uitgelegd: het wordt heel warm (exotherme reactie). Je moet het loogwater laten afkoelen tot het tussen de 50 en 60 graden is.
De olie/ vet doe je in een pan en verwarm je tot 50 en 60 graden.
Doe de loog al roerende bij de olie als ze dus beide tussen de 50 en 60 graden zijn.
Gebruik nu de garde / staafmixer om een mengsel te maken dat op dikke vla lijkt. Als je er een mes doorheen haalt, blijf je de streep zien.
Voeg nu de etherische olie, geur en/of kleurstoffen toe. Wil je meerdere kleuren verdeel het mensel dan over twee bakjes, kleur ze en giet dan in het cakeblik.
ALs je helemaal niet wilt dat de kleuren mengen, dan kun je het recept bv in drieë delen (in het geval van drie kleuren) en eerst deel 1 maken, kleuren en gieten. Wat laten stollen en dan dan de tweede en dan de derde... etc.

Als je bv lavendel en bloemknopjes etc. aan één kant wilt dan strooi je die in het cakeblik voordat je het mensel er in giet.
Giet het mengsel in het (beklede) cakeblik en tik het blik enige malen op het aanrechtblad zodat de luchtbelletjes er allemaal uit zijn.
Dek het geheel af met de wrap (of folie).
Laat twee dagen staan (verzepen)
Haal de zeep-cake uit de vorm en snijdt in plakken van 1 a 1,5 cm
Leg de stukken zeep op een houten plank en dek af met een schone (thee)doek
Laat de stukken zeep nu 4-6 weken met rust (uitharden/ uitlogen)

Deze zeep kun je gebruiken als basiszeep voor van alles-en-nog wat. Zonder etherische olie (geurloos), kun je er ook qua geur nog alle kanten mee op.

Vloeibare (kruiden) Zeep

Deze recepten/ werkwijzen heb ik van een dame uit de VS, zij heeft een site genaamd 'Nerdy Farmwife' en daar staan onwijs gave dingen op (als het je aanspreekt natuurlijk). De afbeeldingen zijn ook van haar.

Bij vloeibare zeep moet je rekening houden dat het vet dat je gebruikt niet boven de 3% van je recept komt, anders krijg je een olie-laag op je zeep.
Ook moet je meer water gebruiken dan bij harde zeep. Je hebt grofweg drie keer de hoeveelheid (gewicht dus!) nodig als je Kaliumhydroxide.

De zeeppasta die je uiteindelijk hebt en gaat verdunnen, verdun je het beste met water (gekookt en afgekoeld) of een combinatie van glycerine en water, met die laatste combinatie krijg je een langere houdbaarheid. Verdun NIET met kruidenthee of melk, tenzij je ze in het recept hebt meegekookt (zoals met bevoorbeeld de calendula en kokoszeep later op deze pagina) anders bederft het product snel.

Als je jouw eigen recepten gaat maken, bedenk dan dat olijfolie een dikkere zeep tot resultaat heeft en kokosolie juist een dunnere zeep.

Er zijn vele kruiden die je kunt gebruiken, naast de hieronder beschreven recepten. Je kunt de olie van de recepten dus vervangen door een andere. Je kunt ook gewone niet-medicinale olie gebruiken en gewoon water in plaats van kruidenwater/thee.

Geweldige olieën om te gebruiken zijn kamille, calendula, paardenbloem, zonnebloem, viooltjes, weegbree.

De hier beschreven manier is niet de ENIGE manier en het is hoogstwaarschijnlijk ook niet de BESTE manier, maar het is EEN manier. Bekijk vooral ook andere websites om je kennis te verbreden en verdiepen.

Algemene werkwijze

Stap 1

Weeg de olie af. Doe deze in de pot van de slowcooker en zet de temperatuur op hoog. Als je melkpoeder gebruikt, meng die dan kort met bv een staafmixer door de olie heen.

[De Farmwife weeg direct in de pot en voegt dan toe, maar als je een fout maakt kun je die er niet meer uithalen. Ik weeg apart af en voeg dan in de pot toe. Als je geen crockpot hebt, doe dit dan in een braadpan boven een theelichtbrander]

Stap 2

Plaats het gedestilleerde water of kruidenthee in een roestvaststalen pan of hittebestendige schaal. Draag handschoenen en een veiligheidbril in deze stap!!! Weeg de kaliumhydroxide af en voeg deze heel langzaam toe aan het water. Blijf roeren. De loogoplossing wordt warm! dus pas op!!! Doe dit bij voorkeur buiten, als dat niet kan, dan onder de wasemkap (aanzetten natuurlijk). Gebruik evt een mondkapje dat jou beschermd tegen de dampen. Het spul kan 'knisperen' wanneer het gemixt wordt, dat is normaal.

Stap 3

Draai nu de temperatuur van de crockpot laag en voeg de loogoplossing toe. Blijf de oplossing roeren met de hand voor ongeveer 5 minuten totdat het geheel goed gemixt is, gebruik dan de staafmixer om het geheel goed door te mixen gedurende ongeveer een minuut. Laat dan even rusten en blend nog een minuut. Herhaal dit tot de juiste dikte is bereikt; dit kan wel 10 tot 20 minuten zijn, laat de staafmixer niet volledig draaien al die tijd, maar doe minuutje aan, minuutje af..

Stap 4

Laat de temperatuur op laat staan en doe het deksel op de pot. COntroleer iedere 20 a 30 minuten en roer even met een hittebestendige lepel (niet hout, niet aluminium!) door. De zeep wordt een donkerder pasta met witte of transparante vloeibare stukken er in. Dit is normaal; gewoon alles weer goed door elkaar roeren, deksel er op en verder koken.

Stap 5

Na ongeveer 1 tot 2 uur is het zeepmengsel een stuk dikker en meer geconcentreerd. Laat nog 30 minuten tot een uur doorkoken totdat de zeep glanzend is en lijkt op vaseline, zoals je ook op de foto ziet. De totale kooktijd is tussen 2 en 4 uur, maar dat is dus afhankelijk van je slowcooker die in basistemperatuur verschilt.

Stap 6 (optioneel)

Als de zeep klaar lijkt te zijn is het goed om een 'zaptest' te doen. DIt doe je om er zeker van te zijn dat er geen loog meer in de zeep zit.

Neem een klein theelepeltje van de zeep en laat afkoelen zodat het jou niet kan branden. Mix deze met zo'n zelfde hoeveelheid water. Dip je vingertop in de mix en proef met het puntje van je tong. NIET slikken of eten!!!. Gewoon je tong er tegenaan houden. ALs je soort 'zap' , electrisch-achtig schokje voelt, dan moet het langer koken. ALs het is alsof je net aan een zeep hebt gelikt maar geen 'zappie' gevoel ... dan is hij klaar. Spoel je mond daarna.

Als je dit eng vindt, kun je ook de pan van 'het vuur' halen (crockpot uit) en dan het geheel nog 6 uur laten staan of een nachtje laten staan. Dan verzeept het spul op zijn gemakje verder. Ga dan verder met het recept.

Stap 7

Doe de pasta in glazen potten als je in delen wilt verdunnen. Je kunt echter ook het geheel gelijk verdunnen. Het voordeel van in delen verdunnen is dat de onverdunde versie gewoon jaren houdbaar is. Als je het eenmaal verdund hebt is de houdbaarheid een stuk korter.

De pH waarde van dit product is ongeveer 9 tot 10,5. Omdat het dus natuurlijk alkalisch is, hoe je geen conserveermiddel toe te voegen, zolang je maar schoon water en/of glycerine gebruikt om te verdunnen.

Stap 8

Om uit te vinden wat je startpunt is van verdunnen moet je de pasta wegen en vervolgens vermenigvuldigen met 0,2 (dat is 20%) om de hoeveelheid glycerine die je nodig hebt te bepalen. Dan doe je die berekening nog een keer met 0.8 (80%) om te bepalen hoeveel water je nodig hebt.

Voorbeeld: je pasta weegt 850 gram. Dan heb je 170 gram glycerine en 680 gram water nodig.

Voorbeeld: je pasta weegt 113 gram. Dan heb je 23 gram glycerine en 91 gram water nodig.

Laatste voorbeeld: je pasta weegt 100 gram. Dan heb je 20 gram glycerine en 80 gram water nodig.

ALs je geen glycerine hebt of niet wilt gebruiken dan kan dit weggelaten worden en vervangen door water. Je hebt dan voor 100 gram pasta, 100 gram water nodig.

Stap 9

Doe het water en de glycerine in een diepe roestvaststalen (saus)pan en breng aan de kook. Doe de zeeppasta in de kokende glycerinemix en roer zachtjes zodat de pasta zoveel mogelijk is bedekt met de vloestof, doe dan de deksel op de pan en draai het vuur uit, maar laat de pan op de nog hete brander staan.

Laat de mix afkoelen naar kamertemperatuur en roer zo nu en dan, of prak met een vork of pureestamper. ALs de massa eenmaal afgekoeld is, herhaal het proces dan nog een keer of twee keer, waarbij je de mix weer aan de kook brengt en weer laat afkoelen, weer aan de kook brengt en weer laat afkoelen. Roer en prak tot de grote stukken klein zijn.

Hou nu de massa voor 2 tot 3 dagen op kamertemperatuur. Roer zo nu en dan tot alle zeep is opgelost. Het oplossen neemt vrij veel tijd in beslag. HAAST JE NIET BIJ DEZE STAP!!! en mix niet te heftig in een poging het proces te versnellen.

Stap 10

Om een geur aan de zeep te geven, verwarm je de zeep nog een keer zachtjes, maar laat het NIET aan de kook komen. Het gaat gewoon om opwarmen, ongeveer rond de 35 a 37 graden. Dan voeg je de etherische olie toe en roer je deze door.

Om de hoeveelheid etherische olie te berekenen weeg je de hoeveelheid vloeibare zeep en vermenigvuldig je deze met 0,1 (1%). Je kunt ook nar 2%, maar 1 procent is voor nu prima.

Voorbeeld: 100gram verdunde zeep, heeft dus 1 gram etherische olie nodig. Let er op dat sommige olie heel sterk ruikt en je misschien minder nodig hebt...

Sommige etherische olie (zoals Lavendel) mixt goed met deze zeep, andere worden 'wolkig' of mengen gewoon niet goed. Je hebt dan een emulgator (of stabilisator) nodig.

Stap 11

Giet de verdunde zeep in potten waarbij je een fijne zeef gebruikt om evt. onopgeloste klontjes er uit te zeven. Laat de zeep enkele dagen onberoerd staan zodat het kan zetten en helder kan worden, je kunt het echter - technisch gezien- gelijk gebruiken als je dit zou willen.

Vloeibare (kruiden) Zeep Recepten

Calendula en Kokos Vloeibare Zeep

Dit recept doet me denken aan zonneschijn in een potje. De mooie gele kleur komt van nature van de caledula kokosolie (goudsbloem) in het recept.

Er wordt in dit recept een klein beetje cocosnootmelkpoeder toegevoegd om net dat beetje extra verzorging toe te voegen (en aantrekkelijkheid van het label), maar je kunt kiezen om koe- of geitenmelkpoeder in de plaats hiervan te gebruiken of het er helemaal uit te laten.

Ik raadt aan om kleine beetjes melkpoeder te gebruiken wanneer je vloeibare zeep maakt omdat de lange kooktijd verse melk donkerder kan laten verkleuren of zelfs verbranden.

Probeer NIET de zeeppasta te verdunnen met verse melk; het bederft gemakkelijk en snel.

Opbrengst: 1.7 kilo verdunde zeep

390 g gedestilleerd water
131 g kaliumhydroxide (3% supervet)
227 g calendula-infusie van kokosolie (40%)
85 g) castor olie (15%)
255 g zonnebloemolie (hoog oliegehalte) (45%)
1/2 tl cocosmelkpoeder
Tot 170g plantaardige glycerine, voor verdunning (of meer gedestilleerd water)
Tot 680 g gedestilleerd water, voor verdunning
Even delen van sinaasappel en grapefruit etherische olie (zie stap 10 van het overzicht van vloeibare zeep maken om na te gaan hoe je de hoeveelheid moet berekenen).

Plaats het water in een roestvaststalen of hittebestendige kom. Draag handschoenen en een veiligheidbril, weeg de kaliumhydroxide en doe deze heel langzaam bij het water. Denk er om: altijd het loog bij het water!!! Water in loog kost je een oog!!!! Roer goed tot alles is opgelost. Zet de loogoplossing opzij terwijl je de olie voorbereid.

Weeg de kokosolie, castorolie en zonnebloemolie in de slowcooker. Mix de kokosmelkpoeder in de gecombineerde olie met een staafmixer. Zet de temperatuur op laag en giet de loog in de olie. Wissel mixen met de staafmixer en met de hand af totdat je 'spoor' hebt. Nogmaals: spoor is het stadium dat je mix ongeveer zo dik is als vla en als je een lepeltje pakt, een beetje mix neemt en een streepje trekt en het blijft liggen; dan heb je goede spoor)

Hou de temperatuur op laag, doe de deksel op de pot en controleer iedere 30 minuten. Roer met een hittebestendige lepel of spatel. Kook voor ongeveer 2- 3 uur. Bewaar de pasta in afgedekte potten. Verdun en geur de zeep volgens de beschrijving in de stappen van het vloeibare zeep maken.

Hennep en Weegbree Vloeibare Zeep

Deze zeep is een combinaite van weegbree-infusie in kokoksolie, extra virgin olijfolie en verzorgende hennep-olie. Het is licht geparfumeerd met lavendel essentiële olie, maar deze kan er gemakkelijk uitgelaten worden als je een ongeparfumeerde variant wilt.

Recept notitie: ik gebruikte diep groene hennepzaad olie van 'Mountain Rose Herbs' om deze zeep een subtiele groente tint te geven.

Wees er op bedacht dat hennepzaadolie een kortere houdbaarheid heeft, ik raad aan om deze zeep binnen 4 tot max 6 maanden te gebruiken. Als referentie heb ik een pot met exact dit recept die meer dan een jaar oud is en het groen is volledig verkleurd naar een bruine tint, hoewel de zeep nog steeds ok ruikt. Wees er dus van bewust dat dit kan gebeuren als je het niet binnen een bepaalde tijd op gebruikt!

Opbrengst: 1.7 kilo verdunde zeep

390 g gedestilleerd water
131 g kaliumhydroxide (2% supervet)
198 g plantain-infused kokoksolie (35%)
57 g castorolie (10%)
170 g extra virgin olijfolie (30%)
113 g zonnebloemolie (hoog oliegehalte) (20%)
28 g ongeraffineerde hennep- or avocado-olie (5%)
Tot 170g plantaardige glycerine, voor verdunning (of meer gedestilleerd water)
Tot 680 g gedestilleerd water, voor verdunning
Lavendel etherische olie. (zie stap 10 van het overzicht van vloeibare zeep maken om na te gaan hoe je de hoeveelheid moet berekenen

Plaats het water in een roestvaststalen of hittebestendige kom. Draag handschoenen en een veiligheidbril, weeg de kaliumhydroxide en doe deze heel langzaam bij het water. Denk er om: altijd het loog bij het water!!! Water in loog kost je een oog!!!! Roer goed tot alles is opgelost. Zet de loogoplossing opzij terwijl je de olie voorbereid.

Weeg de kokosolie, castorolie, olijf- en zonnebloemolie in de slowcookerpan. Mix de kokosmelkpoeder in de gecombineerde olie met een staafmixer. Zet de temperatuur op laag en giet de loog in de olie. Wissel mixen met de staafmixer en met de hand af totdat je 'spoor' hebt. Nogmaals: spoor is het stadium dat je mix ongeveer zo dik is als vla en als je een lepeltje pakt, een beetje mix neemt en een streepje trekt en het blijft liggen; dan heb je goede spoor)

Hou de temperatuur op laag, doe de deksel op de pot en controleer iedere 30 minuten. Roer met een hittebestendige lepel of spatel. Kook voor ongeveer 2- 3 uur. Bewaar de pasta in afgedekte potten. Verdun en geur de zeep volgens de beschrijving in de stappen van het vloeibare zeep maken.